Dağılımda özel lokalizasyon gösteren, izole veya gruplar halinde papüllerle karakterize, kronik seyirli bir dermatozdur. Döküntüler genellikle 1mm ile 1cm arası değişen boyutlarda, hafif kabarık, sınırı düzensiz, mor renkli, parlak oluşumlardır. Üzerlerinde gri veya beyaz çizgilenmeler bulunması oldukça tipiktir. Döküntüler ilk başta kırmızı olup sonra asıl rengi olan mora dönüşebilir. Ağız içinde yerleşen döküntüler ise beyaz, hafif kabarık, silmekle geçmeyen, küçük yada daha yaygın oluşumlar şeklindedir. Bazen de dil üzerinde harabiyete sebep olabilir. Kadın ve erkek cinsel organlarındaki döküntüler ağız içinde çıkanlara benzerlik gösterebilir. Deri döküntüleri kaşımaya bağlı etkilerle ortaya çıkabilir ve çizgisel görünüm buna işarettir. Liken Planus döküntülerinin en sevdiği vücut bölgeleri; el ve ayak bilekleriyle ön kol iç yüzüdür. Küçük döküntüler birleşerek geniş oluşumlar meydana getirebilirler. Kabarık ve geniş döküntüler özellikle bacak ön yüz ve uylukta yerleşirler.Başka bir tipinde ise döküntüler normal renginden farklı olarak kahverengi ve siyahımsı renklerde olabilirler.
Liken planus’un nedenleri
Net olarak bilinmemektedir. enfeksiyonlar (viruslar; hepatit), psikolojik, genetik, enzimler, immunolojik faktörler, ilaçlar (antihipertansifler, antimalaryaller, antiinflamatuar, antibiyotikler) sebep olabilir. Irk ve cins ayrımı yoktur, en çok 25-50 yaşlarda görülür.
Elementer lezyonu papüldür. Papül; poligonal, plan, pruritik, purple. Papüllerin üstünde yarı şeffaf bir kepeklenme veya ağ şeklinde dalgalanmalar görülür. Keratohiyalin tabakanın kalınlığındaki düzensizliğe bağlı oluşmaktadır (yoğun bir şekilde ışığı yansıtarak papüllerin üzerinin beyaz renk). Wickham’ın beyaz çizgileri adı verilmektedir. Papüller tekli veya birleşip plak şeklinde bulunabilir. Deri ve müköz membranlar tutulabilir. Bilateral, simetrik, ön kol, bileklerin fleksör yüzü,boyun yan tarafları, uyluklar, lomber bölgeleri severek yerleşir. Akut dönemde kaşınma,travma Köbner fenomenine yol açar. Aynı zamanda ters Köbner de görülebilir.
Liken planusun klinik tipleri
Tipleri; hipertrofik, erozif, atrofik, retiküler, vezikülöbüllöz, foliküler, aktinik, lineer, anüler. Liken planusta iyileşme genellikle belirgin hiperpigmentasyon veya hipopigmentasyonla olmaktadır.
Liken planus ile birlikte görülen hastalıklar
Gastrointestinal sistem hastalıkları (kr.karaciğer hastalığı, primer bilyer siroz, ülseratif kolit), maligniteler (mide, lenfosarkom, retikulum hücre sarkomu, nöroblastom, kranyofarengiom), otoimmun hastalıklar, diabetus mellitus birliktelik gösterebileceği hastalıklardır.
Oral mukoza tutulumu olguların 2\3’ünde görülür. %15-25 hastalığın tek belirtisi olabilir. En sık yanak mukozası, dil, dudak, göz, diş etleri, damaklar, tonsiller, farenks, gıs mukozası, vajen, glans penis, mesane, larenks tutulumu görülür. Retiküler, erozif, plak, atrofik, papüler, büllöz, hipertrofik tipte oral mukoza tutulumları görülmektedir.
Liken planus’un tırnak bulguları
Liken planuslu hastaların %1-10’unda tırnak tutulumu olduğu bildirilmiştir. Anonişi, oluk benzeri küçük çizgilenmeler, tırnak plağının incelmesi (pterygium), tırnakların dökülmesi (onikomadezis), ayrışmalar (onikoşizi), longitüdinal çatlaklar (onikoreksis), subungual hiperkeratoz, longitüdinal melanonişi.
Liken planus’un histopatolojisi
Kolloid cisimcikler (hiyalin, civatte, sabouraud cisimcikler) apoptoz adı verilen kontrollü hücre ölümü sonucu oluşur. Pigment inkontinansı olabilir. Kama şeklinde hipergranüloz, hiperkeratoz, düzensiz akantoz görülebilir. Bant şeklinde yangısal hücre birikimi olabilir.
Liken planus’ta tanı
Tipik papüller veya varyantların klinik görünümü, histopatolojik muayene ve immunoflorasan bulgular tanıda yardımcı olur. Özgün laboratuar bulgusu yok, ilişkili hastalıklara yönelik tetkikler istenebilir.
Liken planus’ta ayırıcı tanı
Psoriasis, verruca plana, pitriasis rozea, liken simpleks kronikus, liken amiloidozis, 2.evre sifiliz papülleri ayırıcı tanıda düşünülebilir. Oral mukoza lezyonları; moniliasis, lökoplaki, plak müköz, lupus eritematosus, pemfigus, SCC, herpetik stomatit, sikatrisyel pemfigoid ayırıcı tanıda düşünülebilir. Genital mukoza lezyonları; bowen hastalığı, bowenoid papüloz, queyratın eritroplazisi, kandida, sekonder sifiliz ayırıcı tanıda düşünülebilir.
Liken planus tedavisi
Liken planusa özgü tedavi bulunmamaktadır. Kaşıntı kontrolünde antihistaminikler verilir. Nemlendiriciler verilir. Hastalığın şiddetine ve tutulumuna bağlı olarak topikal ve sistemik tedaviler verilmelidir.
Topikal tedaviler: Kortikosteroidler (güçlü sınıf 3. ve 4. sınıf) oklüzyon, intralezyonel verilir. Mentol, lidokain, doksepin, pramoksin içeren karışımlarda uygulanabilir. Topikal kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus, pimekrolimus) verilir. Lokal PUVA yapılabilir. Oral; güçlü steroidler, topikal A vitamini, siklosporin solüsyon, ağız bakımı, yumuşak gıdalar verilebilir.
Sistemik tedavi: sistemik steroid (2-6 hafta sürei 20-60mg), asitretin (25-50mg\gün), fototerapi/kemoterapi (PUVA, UVB, dar band UVB), siklosporin, dapson, hidroksiklorokin, mikofenolat mofetil, azatiyoprin, interferon, tetrasiklin, griseofulvin, itrakanozol, düşük molekül ağırlıklı heparin verilebilir.